De asielopvang piept en kraakt. Hoe komt dat?

Het Centraal orgaan opvang asielzoekers (Coa) heeft op korte termijn behoefte aan vierduizend extra opvangplekken. De eerste noodopvanglocatie opende vorige week de deuren, in het Zeeuwse Goes, en komende maanden worden asielzoekers ook opgevangen in noodopvanglocaties als een vakantiepark in Duinrell, de Jaarbeurs in Utrecht en WTC Expo in Leeuwarden.

Het laat zien dat de opvang van asielzoekers opnieuw piept en kraakt. Hoe komt dat toch? Het antwoord op die vraag is niet eenduidig, en de oplossing niet simpel.

De vastgelopen woningmarkt

Op dit moment is het grootste probleem de totaal vastgelopen woningmarkt in Nederland. Het Coa ving op 1 september 28.589 mensen op, van wie meer dan een derde al een verblijfsvergunning heeft. Meer dan de helft van die groep, zo'n zesduizend mensen, wacht langer dan veertien weken op een woning. Dat is de tijd die in principe zou moeten zitten tussen het moment dat iemand zijn vergunning krijgt en het moment dat hij met de sleutel van een woning de poort van het asielzoekerscentrum uitloopt.

Kort door de bocht zou je kunnen zeggen: als die zesduizend mensen een eigen woning zouden hebben, zou er geen noodopvang nodig zijn.

Groeiend aantal asielzoekers

Tweede probleem voor het Coa is dat het aantal vluchtelingen dat asiel aanvraagt stijgt, niet in de minste plaats omdat reizen weer makkelijker is nu de covidpandemie op zijn einde lijkt te lopen. In augustus van dit jaar vroegen 2.754 mensen voor het eerst asiel aan, in augustus 2020 (middenin de coronapandemie) waren dat er 1.216.

Maar er zijn niet alleen meer vluchtelingen die voor het eerst asiel aanvragen. Gezinsleden die afgelopen anderhalf jaar niet mochten reizen kunnen nu naar Nederland komen en ook dat vraagt om extra bedden bij het Coa. Verder valt op dat het aantal alleenstaande minderjarige asielzoekers groeit.

Die laatste groep vraagt om een ander soort opvang, die niet gemakkelijk te realiseren is. Tieners hebben begeleiding nodig, en gemeenten vinden opvang van gezinnen over het algemeen gemakkelijker te verkopen aan hun burgers dan opvang van alleen reizende pubers.

Verder vangt het Coa ook de uit Kaboel geëvacueerde Afghanen op. De ruim 1.900 Afghanen die asiel hebben aangevraagd wonen nu nog grotendeels op locaties van Defensie, maar het Coa houdt er rekening mee dat in ieder geval een deel zal moeten verhuizen naar een regulier asielzoekerscentrum.

Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Asiel) sprak in een interview in het AD dit weekend over 100.000 Afghanen die nog naar Nederland zouden komen, maar dat getal lijkt uit de lucht gegrepen. In een inmiddels gesloten mailbox van de Nederlandse ambassade zaten bij sluiting 21.512 mensen die om evacuatie vroegen. Wanneer zij Nederland op eigen houtje bereiken, krijgen ze een speciale status in het asielbeleid waardoor ze meer kans hebben op een verblijfsvergunning. Het werkelijke aantal Afghanen dat nog op de evacuatielijst staat, was volgens de laatste stand van zaken van het ministerie 92.

Vertraging bij de IND

Tot slot heeft het Coa de afgelopen jaren de gevolgen ondervonden van vertragingen bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst. In de eerste helft van dit jaar schommelde het percentage eerste asielaanvragen dat binnen de wettelijke termijn door de IND werd behandeld rond de vijftig procent. Omdat de IND, om allerlei redenen, asielzoekers soms jaren heeft laten wachten op de start van hun asielprocedure, moesten veel mensen veel langer in een asielzoekerscentrum blijven wonen dan normaal het geval zou zijn geweest.

De IND heeft wel een flinke inhaalslag gemaakt. De laatste cijfers laten zien dat de IND op 1 september van dit jaar 87 procent van de eerste asielaanvragen op tijd behandelde.

Lees ook:

Dit Iraanse echtpaar wacht al twee jaar in het AZC. ‘We zijn geen prioriteit’

De Tweede Kamer eist dat duizenden achterstallige asielaanvragen nu echt snel worden afgehandeld. Ondanks beloften van het kabinet komt daar nauwelijks iets van terecht. Een Iraans echtpaar wacht al ruim twee jaar in het AZC in Arnhem. ‘We zijn geen prioriteit.’