Dankzij een guerrilla-actie heeft Amsterdam nu een standbeeld van Martin Luther King

Eigenlijk vindt kunstenares Airco Caravan (1965) zichzelf een hele brave burger, maar op 15 januari overtrad ze toch echt alle regels op klaarlichte dag. Met een busje reed ze het Martin Luther Kingpark in Amsterdam in, laadde een 1,20 meter hoog bronzen beeld van de dominee en burgerrechtenactivist uit, boorde met de bevriende bronsgieter gaten in het beton en verankerde daarin het standbeeld. ‘Een guerrilla-actie’, noemt Airco Caravan de plaatsing, uitgevoerd op Dr. Kings verjaardag. Maar dit was niet de afspraak. Stadsdeel Zuid had weliswaar plannen gemaakt met de kunstenares voor zo’n beeld, maar haar een half jaar eerder met idee en al aan de kant gezet.

Het kon eigenlijk ook niet meer anders, dat zij enkele weken geleden uit de krant toch nog vernam dat haar beeld in het park gelegaliseerd wordt. Bij het vallen en bekladden van standbeelden van historische helden in binnen- en buitenland, werd het plaatsen van een ‘tegenstandbeeld’ vaak genoemd als een beschaafder alternatief om de geschiedenis in perspectief te zetten. Ineens voorzag het beeld van Martin Luther King in die behoefte. Er komt nu geen standbeeld omdat een overheid vindt dat het nu eens tijd is geworden voor een ‘zwarte held’(zoals vroeger standbeelden van Hein, Coen of Van Heutsz door de overheid werden neergezet om imperialistische gevoelens bij het volk aan te wakkeren), maar omdat burgers dit zelf nodig vinden. Zondag volgt de feestelijke, officiële onthulling in het park aanwezigheid van de wethouder.

Begin vorig jaar had het er nog beter uitgezien voor uit het standbeeld van Dr. King. Airco Caravan maakte ter gelegenheid van zijn vijftigste sterfdag op 4 april 2018 vijftig kunststoffen beeldjes van vijftig centimeter hoogte van King en verspreidde die door Amsterdam op plekken die herinnerden aan slavernij, racisme en discriminatie: “Ik ketende ze vast voor het Tropenmuseum, museum Van Loon, het huis van de burgemeester, maar ook op het Oostenburgereiland waar de slavenschepen gebouwd werden”, vertelt Airco Caravan. “En ik zette er natuurlijk eentje in het Martin Luther Kingpark.”

Omwonenden en het stadsdeel Zuid waren enthousiast over de actie, die mensen ervan bewust wilde maken dat er sinds Kings dood nog steeds institutioneel racisme aanwezig is in de wereld. De gemeente betaalde Airco Caravan al een voorschot om een grote versie van beeld te maken voor het park. Maar na een paar maanden veranderden de plannen weer: ze mocht alleen nog een tijdelijk project in het park neerzetten.

‘Precies wat kunst behoort te doen’

De schilderes liet het er niet bij zitten, betaalde zo’n 13.000 euro uit eigen zak aan materiaal, liet het beeld maken en plaatste het dus stiekem - maar onder toeziend oog van joggers, hondenuitlaters en wandelaars die haar op die 15de januari bezig zagen. “Airco Caravan heeft precies gedaan wat kunst behoort te doen”, zegt gemeenteraadslid Tiers Bakker (SP). “Ze heeft een diepere, politieke discussie willen aanwakkeren. Precies zoals Martin Luther King dat zelf ook deed.”

Bakker stelde in februari meteen vragen in de gemeenteraad of het illegale beeld er niet mocht blijven staan. Het SP-raadslid is een groot fan van King, niet alleen om zijn strijd tegen racisme, maar ook omdat hij racisme zag als een gevolg van een onderliggend kapitalistisch systeem dat gedijt bij uitbuiting. “Toen King aan het eind van zijn leven een paar stappen verder deed, en het kapitalisme aan de kaak begon te stellen, werd hij voor de Amerikaanse overheid pas echt gevaarlijk. Dat is hem volgens mij fataal geworden.” King werd op 39-jarige leeftijd in Memphis vermoord.

In een kapitalistische stad als Amsterdam mag een beeld als dat van King niet ontbreken, vindt Bakker. Maar zo makkelijk is dat allemaal nog niet, want gemeenten moeten eerst allerlei procedures doorlopen voor zo’n beeld er staat. Bakker zou dan ook niet willen zeggen dat alleen de demonstraties van Black Lives Matter er voor gezorgd hebben dat Dr. King’s standbeeld gelegaliseerd wordt. Dat was volgens hem sowieso wel gebeurd. “We waren er al maanden mee bezig. En je moet als gemeente toch eerst bekijken of de buurt het ermee eens is, het past in de ruimtelijke ordening, het veilig is en wat de kosten van de reiniging zijn. Dat kost in Nederland nu eenmaal heel veel tijd.”

Lees ook:

Amerikanen vergelijken 2020 met rampjaar 1968. Dat is slecht nieuws voor Donald Trump

James Kennedy schrijft in zijn column over het jaar van de moorden op King en R. Kennedy.

Waarom mengen de kerken zich niet veel meer in het gesprek over racisme?

In het opgelaaide debat over racisme in de samenleving laten de kerken weinig van zich horen. Hoe komt dat? En welke rol speelt racisme in de kerken zelf?

Waarom Anton de Koms ‘Wij slaven van Suriname’ blijft inspireren

Anton de Koms ‘Wij slaven van Suriname’ blijft generatie op generatie inspireren. In onderstaande inleiding bij een heruitgave legt activist Mitchell Esajas uit waarom.