Corona, klimaat, seksisme: waarom alles zo knaagt aan het racefestijn in Zandvoort

In de hoogste klasse van de autosport, de Formule 1, wordt niets aan het toeval overgelaten; toeval kan dodelijk zijn. Tegelijkertijd zou er zonder het toeval dit weekeinde geen Formule 1-race worden gereden in Zandvoort. Had Max Verstappen geen Nederlands paspoort gehad – en dat scheelde niet veel, hij heeft een Belgische moeder en woonde nooit op Nederlands grondgebied – dan was er geen Oranje-gekte rond zijn persoon ontstaan en was het circuit van Zandvoort de ‘stoffige bende’ gebleven die het jarenlang was. En had de vastgoedondernemer met de voornaam Bernhard niet de achternaam ‘van Oranje’ gehad, dan was hij – de eigenaar van het circuit – geen prins geweest en waren deuren gesloten gebleven die nu open gingen.

Zo wordt na 36 jaar bij toeval weer een Grand Prix gereden in Nederland. Het is een Grand Prix in andere tijden, niet alleen omdat er een kansrijke Nederlander in meestrijdt, ook omdat de context zo is veranderd. Er is geen maatschappelijk issue of het knaagt aan dit festijn: corona, klimaat, natuur, ongelijkheid, racisme, seksisme, hedonisme versus moraal of, zoals anderen zullen zeggen, levensplezier versus moralisme.

Botsende werelden

Was het onvermijdelijk dat deze werelden hier zouden botsen? De tijd was er in elk geval rijp voor – Zandvoort 2021 biedt een handvat aan iedereen die zich druk maakt om wat er in het klein en in het groot gebeurt.

Waar te beginnen? Misschien maar bij de pitspoes. Die bestaat niet meer, de organisatie vindt het verschijnsel ‘te seksistisch’, aldus De Telegraaf deze week. De krant liet een voormalige ‘grid girl’ aan het woord – de term pitspoes vond ze niet zo leuk – die zei erg blij te zijn dat ze het had mogen meemaken: “Wie wil dat nu niet? Je komt in een totaal andere wereld terecht met extreem rijke mensen.”

Het stuk riep veelzeggende reacties op. ‘Ieder normaal mens vindt het leuk om naar een paar mooie meiden te kijken. Deugers maken dit onfris door het seksistisch te noemen’, tweette de één. ‘Allemaal woke en me too gejank’, tweette een ander.

De maatschappelijke werkelijkheid laat zich niet wegjagen

Sport is nooit alleen maar sport, zeker niet op het niveau van de Formule 1, waar miljarden in omgaan en een miljoenenpubliek toekijkt. Op zo’n mondiaal podium kunnen mondiale kwesties niet ontweken worden – noem het ‘woke’ of noem het anders, de maatschappelijke werkelijkheid laat zich niet wegjagen van het circuit.

De coureurs mengen zich ook in het debat, al dan niet uit verplichting jegens hun stal en sponsors. Vorig jaar gingen dertien van hen op de knieën, voorafgaand aan de Grand Prix van Oostenrijk, aansluitend bij de protesten tegen het politiegeweld in de VS. Wereldkampioen Lewis Hamilton ging hen daarin voor, zes coureurs deden niet mee, onder wie Max Verstappen. Maar hij voelde wel de noodzaak een verklaring af te leggen waarin hij verzekerde ‘zeer toegewijd’ te zijn ‘aan gelijkheid en de strijd tegen racisme’.

Heel hard kunnen rijden volstaat niet meer als je in de Formule 1 terecht bent gekomen. Over de Zandvoortse rugstreeppad en zandhagedis – inzet van verschillende rechtszaken tegen de Grand Prix – heeft nog geen coureur zich uitgelaten, maar natuur en klimaat komen in hun kring wel ter sprake. Viervoudig wereldkampioen Sebastian Vettel bijvoorbeeld worstelt openlijk met zijn rol; hij steunt duurzame initiatieven, werkte tijdens de coronalockdown op een biologische boerderij, maakte een bijenhotel met schoolkinderen en hielp zwerfafval opruimen na de Britse Grand Prix. Maar hij blijft racen. “Ja, daar voel ik me schuldig over”, zei hij in juli. “Je zou me hypocriet kunnen noemen.”

Duurzaam voor de dag komen

De vergelijking met multinationals dringt zich op, en in feite is de Formule 1 natuurlijk ook een multinational. Er bestaat in die league, soms oprecht, soms niet, de behoefte echt duurzaam voor de dag te komen, ook als de aard van de bedrijfstak dat zo goed als onmogelijk maakt. Zie het oordeel van de Reclame Code Commissie van vorige week over Shell – het bedrijf adverteerde met ‘CO₂-neutraal autorijden’ dankzij de aanplant van bomen, maar kon die claim volstrekt niet hardmaken.

Er is uiteindelijk een belang, vraag het Bernhard van Oranje, dat uitstijgt boven duurzaamheid, en ook boven de sport als sport, zelfs als het gaat om ‘kunst die snel gaat’, zoals het racen wel is genoemd. Lewis Hamilton zei het zo, toen vorig jaar de Grand Prix van Australië doorging ondanks corona: “Het geld regeert, ik kan het niet anders zeggen.”

Lees ook:

Het circuit van mijn jeugd bestaat niet meer

Trouw-redacteur Stijn Fens groeide op in Zandvoort en was een enthousiast bezoeker van het circuit. Nu de Formule 1 terug is in de badplaats, worstelt hij met de vraag of zo’n miljoenenspektakel daar wel thuishoort.