Coöperatie Laatste Wil neemt afstand van man die handelde in zelfdodingspoeder, maar ‘repressie leidt tot handel’

Justitie vermoedt dat het middel is verstrekt aan honderden mensen. Zeker zes van hen zijn overleden. De man is vorige week dinsdag opgepakt en blijft voorlopig vastzitten. Uit onderzoek moet blijken hoeveel mensen het middel ook daadwerkelijk hebben ingenomen en daaraan zijn overleden, aldus een woordvoerster van het OM tegen het ANP. Het OM verdenkt de Eindhovenaar van hulp bij zelfdoding, overtreding van de Geneesmiddelenwet en witwassen. De verdachte was lid van Coöperatie Laatste Wil, bevestigt het OM. Die organisatie pleit voor zelfbeschikking over het eigen sterven.

Grens overschreden

Voorzitter Jos van Wijk van Coöperatie Laatste Wil distantieert zich van het handelen van de Eindhovenaar. “Hij heeft de grens overschreden. Je moet nooit gevaarlijke middelen opsturen zonder informatie te verstrekken. Het kan in verkeerde handen vallen, wegraken of thuis slecht worden opgeborgen.”

Van Wijk stelt dat het bestuur de 26.500 leden niet ‘aan een touwtje heeft’. “Er zijn diverse boeken over zelfdoding geschreven. Wie zich erin verdiept, kan er ook handel in zien. Maar of je daar veel geld mee kunt verdienen, betwijfel ik.”

Het strafrechtelijk onderzoek is ingesteld na het overlijden van een vrouw uit Best in mei 2021, aldus het OM. Sporen leidden naar de man uit Eindhoven. Omroep Brabant had overigens al in 2018 gemeld dat de Eindhovenaar het zelfdodingspoeder via Marktplaats aanbood voor 20 euro: ophalen of verzenden. Mogelijk heeft hij ook een medicijn geleverd dat braakneigingen vermindert en dat uitsluitend kan worden verkregen via artsen en apothekers.

‘Repressie leidt tot handel’

Dat er handel bestaat in deze middelen, noemt Van Wijk het ‘gevolg van repressie. Ik kan het niet anders zien’. “Ik maak veel gesprekken mee van mensen die zeggen: ‘Ik wil er nu een einde aan maken, op mijn manier.” Dan helpt Coöperatie Laatste Wil met informatie. “Op de website staat een webinar en wij geven digitale lezingen in de regio waar we mensen uitvoerig informeren. Over voorbereiding, uitvoering en nazorg voor nabestaanden, en om helpers te beschermen tegen vervolging.

Het valt de coöperatie op dat de officiële cijfers voor ‘gruwelijke zelfdodingen’ hoog blijven in heel Nederland. “Wie dood wil, wil dood.” Volgens Van Wijk heeft het Constitutionele Hof in Duitsland en Oostenrijk vorig jaar gevonnist dat hulp bij zelfdoding niet mag worden verboden. “Het is een persoonlijkheidsrecht dat jij zelf gaat over de persoonlijke levenssfeer en dus ook over het einde. Dit mag volgens deze rechters geen schijnrecht zijn.”

Van Wijk benadrukt dat er - ook onder voorstanders - zorgen bestaan over veiligheid, ‘dus je moet dat goed regelen’. In april begon Laatste Wil met dertig leden een civiele zaak tegen de staat. Bekende Nederlanders zoals actrice Petra Laseur, auteur Hanneke Groenteman en wetenschapper Dick Swaab steunen het proces. De inzet: het toestaan van legale humane laatstewilmiddelen. “Ons standpunt is dat de staat onrechtmatig handelt door te belemmeren dat iemand aan middelen kan komen om op een menswaardige manier het leven te beëindigen.” Een uitspraak van de rechter wordt op zijn vroegst in het najaar verwacht.

‘Start groot experiment met laatste wil-middelen’

Daarbij hoort een voorstel van de coöperatie voor een euthanasie ‘proeftuin’, juist om excessen te voorkomen. “Volg tienduizend mensen tien jaar lang, en geef hun onder strenge voorwaarden een middel. Zodanig dat hun autonome wens niet in gedrang komt.”

Van Wijk denkt dat het goed is als de maatschappelijke druk om dit te regelen zichtbaar wordt. “De meeste leden van Laatste Wil zijn babyboomers. Zij worden ouder, maken zich zorgen over hun eigen levenseinde, en weten precies wat ze willen. Namelijk zonder tussenkomst van een dokter kunnen beslissen.”

De voorzitter wijst op het gevaar dat deze mensen ondergronds gaan. “Dit is misschien dezelfde groep die bij de man uit Eindhoven terechtkwam. Je kan aan zijn handel zien dat er behoefte aan deze middelen bestaat.”

Sinds 2017 hebben minstens vijftig mensen bewust een zelfdodingspoeder geslikt, aldus het Nationaal Vergiftigingen Informatiecentrum (NVIC) van het UMC Utrecht. De ChristenUnie wil dat de minister een onderzoek instelt naar de handel in deze poeders en daarnaast dat het de stichting verboden wordt informatie te verstrekken over mogelijkheden tot zelfdoding.

Initiatiefwet Voltooid Leven

Van Wijk wijst erop dat de meeste Nederlanders eigen regie bij het levenseinde wensen. Het burgerinitiatief Uit Vrije Wil haalde al in 2010 116.000 handtekeningen op. Vorig jaar diende Pia Dijkstra (D66) haar langverwachte initiatiefwet Voltooid Leven in, die overigens nog steeds niet in de Tweede Kamer besproken is. Het wetsvoorstel bepleit voor 75+ een levenseindebegeleider die de medicijnen haalt en aanwezig is bij het overlijden, dit na een bedenktijd van twee maanden. “Slechter dan de huidige euthanasiewet, met begeleiding door iemand die jou niet kent”, oordeelt Van Wijk: “Als er een grens moet komen, is meerderjarigheid beter. Lijden komt op alle leeftijden voor.”

Advocaat Sébas Diekstra staat nabestaanden bij van twee jonge vrouwen die vorig jaar een zelfdodingspoeder hebben ingenomen en kort daarna zijn overleden. Of zij het poeder van deze verdachte hebben gekocht, is nog onduidelijk. De raadsman vindt het ‘huiveringwekkend’ dat mensen mogelijk hun brood verdienen met een middel ‘waarmee mensen de dood in worden gejaagd’, zegt hij tegen het ANP.

De ChristenUnie heeft vragen over deze kwestie aan de verantwoordelijke minister gesteld en wil een verbod.

Worstelt u met gedachten over zelfdoding? Bel 113 Zelfmoordpreventie op 0900-0113 of kijk op 113.nl.

Lees ook:

Waarom het debat over voltooid leven pas net begint

Het is knap ingewikkeld om ‘voltooid leven’ wettelijk te regelen. Toch vindt een meerderheid van de bevolking dat dat moet gebeuren.