Commerciële tegenhanger van NFI stopt ermee: er komen geen opdrachten meer

Het bekende forensische onderzoekslab van echtpaar Selma en Richard Eikelenboom vertrekt uit Nederland. Independent Forensic Services (IFS) kreeg de afgelopen jaren al steeds minder opdrachten en inmiddels is die stroom helemaal opgedroogd.

“We wilden ons bedrijf gewoon overeind houden”, zegt Richard over het vertrek. “Maar het werk wordt ons onmogelijk gemaakt.”

IFS werd in 2003 opgericht door Selma Eikelenboom met als doel het monopolie van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) te doorbreken. Later stapte ook haar man Richard over van het NFI naar IFS. Sindsdien heeft het echtpaar in opdracht van Openbaar Ministerie, advocaten en rechtbanken onderzoek gedaan naar bewijsmateriaal in een reeks spraakmakende rechtszaken.

Grotere marktwerking

Zo analyseerden ze de complexe DNA-sporen in de zaak van de verkrachte en gedode Nicole van der Hurk uit 1995, waarin pas vorig jaar een veroordeling volgde bij het hof. Ook de zaken Marianne Vaatstra en Mitch Henriquez staan op het cv van IFS. Het NFI, een overheidsinstituut met een budget van bijna 70 miljoen euro per jaar, was lange tijd de enige forensisch onderzoeker. Inmiddels wordt er door de overheid ingezet op een grotere marktwerking – naast IFS zijn er nog enkele andere private onderzoeksbureaus. Zo werd het budget voor forensisch onderzoek buiten het NFI verhoogd van 3 miljoen euro in 2018 tot 5,2 miljoen in 2019.

Over de vraag waarom IFS daar niet van profiteerde, verschillen de meningen. UvA-hoogleraar Amade M’charek, die de markt in kaart bracht, benadrukt dat de opdrachten die voor de commerciële partijen overblijven beperkt zijn, omdat het NFI wettelijk gezien nog steeds het voorkeursinstituut is voor onderzoek van bewijsmateriaal.

Echtpaar ervaart tegenwerking

Het echtpaar Eikelenboom zelf spreekt over tegenwerking vanuit het NFI en het Openbaar Ministerie. Bij het NFI, waar Eikelenboom met een conflict vertrok, begon dat direct na de oprichting van IFS, aldus het echtpaar.

Zo stuurde de toenmalige directeur van het NFI in 2006 een brief aan het gerechtshof, waarin hij zijn twijfel uit of IFS wel DNA-onderzoek kan doen in een moordzaak, omdat dit lab niet geaccrediteerd zou zijn. Het hof had toen al voor IFS gekozen.

Een ongebruikelijke gang van zaken, zegt het NFI nu. “Het is in ieder geval niet de manier waarop we op dit moment werken. Wij bepalen niet wie opdracht tot onderzoek krijgt”, zegt een woordvoerder, die het beeld bestrijdt dat het NFI concurrent IFS het licht in de ogen niet gunt. Mogelijk speelde in 2006 mee dat marktwerking nog nieuw was en dat dat als spannend werd ervaren, stelt ze.

Nog altijd een autoriteit

Ook het OM is IFS steeds meer gaan tegenwerken, zegt Eikelenboom. Advocaten, die IFS willen inschakelen voor een second opinion, bevestigen dat beeld. Job Knoester van KVAK advocaten: “Ik heb het in de praktijk zien gebeuren dat officieren van justitie zich steeds heviger zijn gaan verzetten tegen IFS. Vaak wordt het gegooid op de kwaliteit. Maar op het gebied van DNA is Richard nog altijd een autoriteit.”

Ook advocaat Pieter Hoogendam vindt dat IFS door het OM aan de kant is gezet, al kent hij ook zaken waar de onderzoekers juist door de officier van justitie werden omarmd.

Volgens hem wordt ten onrechte de onafhankelijkheid van IFS in twijfel getrokken. Hoogendam: “De conclusie van IFS pakt ook wel eens nadelig uit voor de verdachte. Dat wordt door de onderzoekers niet onder tafel geschoven omdat de verdediging ze heeft gevraagd onderzoek te doen.”

Het OM zegt in een reactie dat er van een landelijk beleid om IFS uit te sluiten geen sprake is. Het is aan officieren van justitie om in individuele strafzaken een standpunt in te nemen welke deskundige het onderzoek gaat uitvoeren. Daarin volgen ze ook de ervaringen in eerdere zaken en het is weleens voorgekomen dat IFS door de rechter werd bekritiseerd.

Lees ook

De kwetsbare markt van het sporenonderzoek

Marktwerking in het forensische onderzoek, kan dat eigenlijk wel?

Amerikaan na 13 jaar vrij door Nederlandse DNA-analist

IFS werkt ook in de Verenigde Staten. Mede door een getuigenis van Richard Eikelenboom werd daar een Amerikaanse oud-politieman vrijgelaten, nadat hij 13 jaar in de gevangenis had gezeten. De 49-jarige David Camm uit de staat Indiana was tot levenslang veroordeeld voor de moord op zijn vrouw en twee jonge kinderen.