Blinde kiezer kan stemmen op de tast: ‘Het stemgeheim is een grondrecht’

In bijna honderd gemeenten kunnen blinde en slechtziende kiezers volgende maand zelfstandig stemmen. ‘Het is net borduursteken.’

In het Haagse stemhokje laat Marcel Boer zijn vingers glijden over de plaat waaronder zijn stembiljet ligt. Bovenaan staan de lijstnummers in braille, de gaten in de plaat corresponderen met de kandidaten. “Vroeger was ik zo afhankelijk van anderen. Dan moesten zij weten op wie ik wilde stemmen. Nu kan ik het gewoon zelf.”

De zogeheten stemmal is ontwikkeld voor blinde en slechtziende kiezers die zelfstandig hun stem willen uitbrengen. Het hulpmiddel werd vijf jaar geleden voor het eerst toegepast in het stemhokje, destijds in vier gemeenten. Inmiddels bieden bijna honderd gemeenten in ten minste één stembureau de mal aan.

Deze vrijdag oefenen kiezers ermee in een Haags proefstemlokaal. Koninklijke Visio, een expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen, houdt samen met de gemeente en belangenorganisatie Voorall een generale repetitie voor de aanstaande verkiezingen. Zwart-gele lijnen op de vloer, ruw als schuurpapier, maken bezoekers met een blindenstok wegwijs in het stembureau.

Leesloep vaak ontoereikend

Zo’n 320.000 Nederlanders zijn slechtziend of blind. Bijna allemaal zijn ze volwassen en dus stemgerechtigd. Lang waren zij aangewezen op de hulp van anderen of, als hun zicht het toeliet, op de leesloep die stembureaus aanbieden. Voor menig slechtziende is dat echter ontoereikend, vertelt Margreet Roemeling van Voorall. “Sommigen nemen hun eigen, speciaal gemaakte loep mee naar het stemlokaal.”

Zo was Helma van der Boom altijd aangewezen op een bril met een heel dikke lens. “En dan moest er voldoende licht zijn en ik moest genoeg energie hebben, anders vroeg ik toch om hulp”, vertelt ze in het stemlokaal. Dat zat haar nooit lekker. “Het stemgeheim is een grondrecht. Wij willen net als iedereen zelfstandig kunnen stemmen.” Dankzij de mal kan Van der Boom, wier zicht een ‘dichte mist’ is, dat nu. “Het is een kwestie van tellen, net borduursteken.”

In het stemhokje zet Boer een koptelefoon op. Een stem somt de partijen op de kieslijst op. Via een apparaatje kan hij ook de kandidaten van een partij laten voorlezen, en op welke positie ze op de lijst staan. Handig voor de zwevende kiezer, al bereiden de meeste blinden en slechtzienden hun stem thuis voor. “Ik wil alleen weten welk lijstnummer ik dit jaar moet hebben”, vertelt Boer. “Als ik die hele band zou afluisteren, ontstaan hier files.”

Alles op papier

Niet alleen in het stemhokje, ook thuis ervaren slechtzienden belemmeringen in verkiezingstijd, zegt Ton van Weerdenburg van de Oogvereniging. “Wat je met de post krijgt, is allemaal papier. Maak dan je keuze maar.” Overheidswebsites moeten geschikt zijn voor speciale voorleessoftware, maar zeker bij kleinere gemeenten schort het daar nog weleens aan.

Dat de meeste gemeenten geen stemmallen aanbieden, is deels een geldkwestie. Voor elke verkiezing moet een mal op maat gemaakt worden, die zo’n 2500 euro per stuk kost. “Maar als er straks een nieuw stembiljet komt, zoals het kabinet wil, wordt de mal herbruikbaar”, zegt Van Weerdenburg. “Wij vinden dat in elke wijk of ieder dorp dan een mal moet liggen.”

Nadat Boer een vakje rood heeft gekleurd, dirigeert een medewerker hem naar de stembussen. “Voel je de P?” Met zijn vinger strijkt hij over de container die bedoeld is voor de Provinciale Statenverkiezingen. Ernaast staat de stembus voor de waterschappen, aangeduid met een W. Boer wringt zijn stembiljet door de gleuf. “Hoppatee, die is gelukt.”

Lees ook:

Slechtzienden willen aan het werk: ‘Met mijn hersenen is niets mis’

Ondanks het personeelstekort heeft bijna driekwart van de slechtzienden in Nederland geen betaalde baan. Hoog tijd voor werkgevers om minder krampachtig te worden over visueel beperkten, stellen betrokkenen.