Bij de aanpak van het gedrag van wethouder Ivens ging heel wat mis. Hoe kon dat?

“Een patroon van ongewenst gedrag”, zo omschreef de gemeente Amsterdam de voorvallen op de werkvloer met wethouder Laurens Ivens. Verschillende van zijn vrouwelijke collega’s zijn slachtoffer geworden van ongepaste opmerkingen, verbaal en per e-mail, maakte de hoofdstad in juli bekend. De wethouder van de SP bood zijn excuses aan en vertrok.

Uit een door Het Parool opgevraagd onderzoeksrapport blijkt nu dat de gemeente in eerste instantie de verantwoordelijkheid grotendeels bij de slachtoffers zelf legde. Vrouwelijke medewerkers die te maken kregen met ongepaste opmerkingen van Ivens, werd verzocht om ‘bijeenkomsten en vergaderingen’ met de wethouder te mijden.

De onderzoekers concluderen dat de gemeentelijke organisatie niet adequaat heeft gehandeld. “Het gevolg was dat de dagelijkse routine van de vrouwen werd beperkt, terwijl er voor de betrokkene feitelijk niets veranderde”, staat te lezen in het rapport. Ook denken de onderzoekers dat “de impact van Ivens’ gedrag op de vrouwen voor een belangrijk deel is gevoed door de wijze waarop de organisatie hier mee omging”. Burgemeester Halsema voerde in 2019 al een gesprek met Ivens over zijn gedragingen. Toch duurde het nog tot dit jaar voordat de wethouder toegaf fouten te hebben gemaakt.

Zachte heelmeesters maken stinkende wonden

André Verbeek doet als arbeid- en organisatiedeskundige onderzoek naar de risico’s van psychosociale overbelasting door zaken als werkdruk, intimidatie en discriminatie. Hij werkte veel voor gemeenten en waterschappen. Zijn indruk van de situatie bij de gemeente Amsterdam is dat zachte heelmeesters stinkende wonden maken.

“Bij wet is geregeld dat de bewijslast bij dit soort dingen niet ligt bij de slachtoffers, maar bij de werkgever. Die is ook verantwoordelijk voor de veiligheid van de werknemers. De werkgever dient hen te beschermen, eigenlijk.” Dat de gemeente heeft gevraagd aan collega’s van Ivens om hem dan maar uit de weg te gaan, kan dus absoluut niet door de beugel. “Vanuit de arbeidsomstandighedenwet willen we graag de oorzaken van probleem aanpakken. Hier is geen sprake geweest van effectieve bronaanpak.”

Protocollen toetsen

Uit het rapport blijkt ook dat de gemeente Amsterdam zelf ook protocollen en regelgeving had om de werkvloer veilig te houden, zegt hij. “Maar als je niet blijft toetsen of die protocollen werken, weet je niet hoe effectief ze zijn.”

Ook de inrichting van gemeentelijke organisaties kan hebben bijgedragen aan het ontstaan van de situatie met Ivens. “In een gemeentelijke organisatie heb je een bestuurlijk gedeelte en een ambtelijk gedeelte”, legt Verbeek uit. “De gemeentesecretaris is verantwoordelijk voor de ambtelijke organisatie, maar ook onderdeel van het bestuurlijke gedeelte. Die vermenging van belangen kan het moeilijk maken om tegen ongepast gedrag op te treden.”

Verbeek benadrukt dat ook hij alleen het rapport heeft kunnen zien. “Het is dus moeilijk te zeggen of politieke belangen ook hier hebben meegespeeld.” In zijn ervaring is er echter binnen gemeenten vaak wel terughoudendheid bij het betrekken van bestuurders in gesprekken over hoe het op de werkvloer gaat.

Gesprek over ongepast gedrag

Het is in alle organisaties lastig om het gesprek aan te gaan over ongepast gedrag, weet Verbeek. “Medewerkers trekken zich nog weleens terug als hierover gepraat wordt. Je moet lef hebben om met dit onderwerp aan de gang te gaan.” Toch is het ook bij wijze van preventie nodig om te blijven praten. “Ook omdat je mensen moet voorlichten over wat er is afgesproken. Ik propageer ook altijd gesprekken: wat is acceptabel? Je moet samen kunnen bepalen wat je binnen een organisatie nog toelaatbaar vindt.”

De gemeente Amsterdam kon dinsdag nog geen uitgebreide reactie geven, maar verwees wel naar een brief die burgemeester Halsema eerder stuurde over het ongewenste gedrag van Ivens. Daarin stelde ze dat ‘de gemeente ook lering moet trekken’. “Sommige signalen zijn in de werkomgeving van de betrokken medewerkers niet snel en adequaat genoeg opgepakt.”

Lees ook:

Van hitsige appjes en schunnige taal tot aanranding: vrouwen zijn op het werk te vaak niet veilig, zegt CNV

Zeker twee miljoen vrouwen krijgen op hun werk te maken met seksuele intimidatie, fysiek of verbaal. Dat blijkt uit een enquête van het CNV.