‘Big Brother is watching you’ op Texel: gemeente gaat drone gebruiken om toezicht te houden

Ze schrokken zich rot, vertellen Patricia Keijser en Karen Hoedjes aan de keukentafel in een oude stolpboerderij op Texel. De twee hebben allebei een boerencamping op het eiland en ze zijn bestuurslid van de Vereniging Texelse Kampeerboeren.

Begin november lazen ze in een artikel op NH-nieuws dat de burgemeester campings zoals die van hen, met maximaal 15 tenten, caravans of campers, voortaan wil gaan controleren met een drone. Hoedjes: “Ik krijg daar echt een Big-Brother-is-watching-you-gevoel van.”

Ook nu al controleren gemeentelijke handhavers of de 50 Texelse boerencampings zich aan alle regels houden. Zo moeten de tenten op minimaal 5 meter afstand van elkaar staan. Maar daarvoor komen de handhavers nu nog gewoon het erf op. “Het lijkt me voor een gast die in haar bikini ligt te zonnen niet prettig om ineens een drone boven je te zien hangen”, zegt Keijser. “En als er tijdens de controle van de camping iets niet in orde lijkt, dan praat ik liever met een mens.”

Toch gaat als alles volgens plan verloopt de eerste drone op Texel na de zomer van 2023 de lucht in. De gemeenteraad stemde onlangs in met het plan van de burgemeester om een drone aan te schaffen voor controle, toezicht en handhavingstaken. Handhavers van de gemeenten zullen worden opgeleid tot dronepiloot.

Zonder vergunning

De gemeentelijke drone gaat vliegen op maximaal 120 meter hoogte en zal niet alleen controleren of boerencampings zich aan de regels houden, maar ook onder meer in de gaten houden of niet gebouwd wordt zonder vergunning en of bij lang aanhoudende droogte niet stiekem toch een vuurtje wordt gestookt.

Texel is niet de eerste gemeente die een drone gebruikt. De gemeenten Hillegom, Lisse en Teylingen kochten in 2020 al gezamenlijk een eigen drone. Die wordt ingezet bij grote evenementen, wanneer het nuttig is de menigtes vanuit de lucht in de gaten te houden, maar verzamelt ook gegevens voor de basisregistratie van adressen en gebouwen.

Ook de gemeente Enschede zette al eens een drone in. In april 2020, ten tijde van de eerste lockdown, controleerde een drone daar of de bezoekers van een recreatieplas wel anderhalve meter afstand hielden.

Andere gemeenten onderzoeken de mogelijkheden nog. Zo wordt in Amsterdam op het marineterrein volop getest welke drone-toepassingen nuttig kunnen zijn. De gemeente onderzoekt daar onder meer of drones in de toekomst ingezet kunnen worden voor kade-inspecties.

Het lijkt dus een kwestie van tijd tot er meer gemeentelijke drones rondvliegen. Gaat dat ten koste van onze privacy, zoals sommige Texelaars vrezen? “Het heeft zeker mogelijke consequenties”, zegt hoogleraar privacyrecht Bart Schermer, van de Universiteit Leiden.

Gemeenten die toezicht willen houden met een drone, zoals Texel van plan is, moeten zich houden aan de Europese privacywetgeving, vastgelegd in de AVG, zegt hij. Ze mogen met een drone filmen, maar daar moet wel een ‘grondslag’ voor zijn, zoals dat juridisch heet. “De gemeente moet afwegen: wat is de impact op de privacy? Wat is het maatschappelijk belang? En is er geen minder ingrijpend middel beschikbaar?”

Burgers moeten daar vervolgens ook over geïnformeerd worden en kunnen, als ze het niet eens zijn met de gemeente, ook bezwaar maken, zegt Schermer. “Per casus zal de afweging verschillen. Stel, ik ben toezichthouder rond milieuwetgeving en ik gebruik een drone om een weiland te filmen, dan is de inbreuk op de privacy gering. Maar wat nou als ik in een bepaalde hoek film, waardoor ik ook het boerenerf film? Of ik vlieg over een openbare weg waar auto’s rijden en mensen op straat zijn?”

Terecht punt van discussie

De burgemeester van Texel, Michiel Uitdehaag, begrijpt de gevoeligheden: “Burgervrijheden en privacy zijn terecht een punt van discussie”, zegt hij. “Maar onze inwoners mogen ook verwachten dat de overheid meegaat in technologische ontwikkelingen die ons werk efficiënter en betrouwbaarder maakt.”

Hij benadrukt dat de drone niet onaangekondigd ingezet zal worden, en dat de gemeentelijke handhavers zich zullen houden aan de privacywetten. “Data die niet relevant zijn voor het handhavingsdoel worden gewist. Mensen of kentekens worden op foto’s onherkenbaar gemaakt.”

Dat Uitdehaag de drone-controle van boerencampings expliciet als voorbeeld noemde toen hij zijn plannen naar buiten bracht, vindt hij zelf inmiddels ‘ongelukkig’. “De meeste kampeerboeren hebben zich de afgelopen jaren keurig gedragen”, zegt hij. Maar de burgemeester wil ook niet helemaal uitsluiten dat drones boven de campings van Keijser en Hoedjes zullen vliegen. Het kan gebeuren, zegt hij. “Als het nodig is.”

Lees ook:

Met de groei van de blauwe dronevloot, neemt ook het aantal vragen over de privacy toe

Wanneer je een demonstratie of festival bezoekt, wordt de kans steeds groter dat een politiedrone met camera boven je hoofd vliegt. Het dronegebruik bij de politie neemt een vlucht, maar hoe wenselijk is dat?