‘Bestuurders in Limburg moeten vaker zich afvragen of hun handelen moreel juist is’

Integriteitsregels alleen zijn niet voldoende om belangenverstrengeling in Limburg te voorkomen. Dat zegt de Zuidelijke Rekenkamer in een vrijdag verschenen rapport. Het college van Gedeputeerde Staten, de Provinciale Statenleden, ambtenaren zouden zich volgens de onderzoekers vaker moeten afvragen of hun handelen moreel juist is. ‘Is dit het goede om te doen, los van al dan niet bestaande regels?’

De afgelopen jaren kreeg de provincie Limburg te maken met meerdere integriteitskwesties. In april 2021 trad uiteindelijk zelfs het gehele college van Gedeputeerde Staten van de provincie af vanwege een affaire rond natuurstichting IKL, waarover NRC destijds publiceerde. Oud-gedeputeerde Herman Vrehen (CDA) zou tonnen aan provinciale subsidies hebben doorgesluisd naar zijn eigen bedrijven. Uiteindelijk concludeerden onderzoekers dat van belangenverstrengeling geen sprake was, al was die indruk zeker gewekt.

De Zuidelijke Rekenkamer bekeek dertien eerdere onderzoeken naar de IKL-kwestie en andere integriteitsaffaires en concludeert in een zogenoemde ‘meta-evaluatie’ dat er weliswaar veel aandacht is voor juridische aspecten – mag dit volgens de regels? – maar dat morele vraagstukken vaak worden vergeten. Daarbij is er in de provincie ook nog te weinig interne tegenspraak, stellen de onderzoekers. Zowel ambtenaren als bestuurders zouden te terughoudend zijn met het geven van kritiek of het delen van andere zienswijzen.

Complimenten voor Emile Roemer

Kort voor het kerstreces sprak het Limburgs parlement (zoals Provinciale Staten ook wordt genoemd) al over een Werkplan Bestuurscultuur 2023-2027, met enkele verbeteringen op het gebied van integriteit. Zo worden de regels omtrent subsidieverstrekkingen aangescherpt en de nevenfuncties van hogere ambtenaren openbaar gemaakt.

Van de Zuidelijke Rekenkamer krijgen de nieuwe commissaris van de koning, Emile Roemer, en de gedeputeerden complimenten vanwege dat plan. Toch waarschuwen de onderzoekers dat niet alleen in dat document, maar structureel aandacht nodig is voor de integriteit. De rekenkamer adviseert de provincie onder meer een onafhankelijk integriteitsbureau op te richten, waar inwoners zich kunnen melden met mogelijke misstanden. Gedeputeerden moeten belangrijke besluitvorming bovendien beter vastleggen, zodat achteraf kan worden nagegaan hoe een beslissing tot stand kwam.

Ook de media komen aan bod in de meta-evaluatie. Journalistieke onthullingen waren vaak de reden dat (potentiële) integriteitsaffaires aan het licht kwamen. De Rekenkamer concludeert dat in een deel van de rapporten en onder sommige politici en ambtenaren sprake was van een ‘afwijzende en verdedigende houding ten aanzien van de media’. Dat moet anders, vinden de onderzoekers. De provincie zou de rol van de media bij het bieden van 'extern tegenwicht’ juist moeten waarderen.

Lees ook:

De Limburgse ons-kent-ons-mentaliteit nekt een kritische bestuurscultuur

De provincie Limburg verkeert weer in een politieke crisis. Het is niet de eerste keer dat onze meest zuidelijke provincie in een integriteitskwestie is beland. ‘In een sfeer van ons-kent-ons zijn mensen geneigd minder kritisch naar elkaar te zijn.’