BBB in shock na monsterzege. ‘Wat de fok is hier gebeurd?’

BBB-partijleider Caroline van der Plas slaakt een kreet, slaat haar handen voor haar gezicht, juicht, kijkt om zich heen, slaat haar handen opnieuw voor haar gezicht. Dat haar partij het in het oosten en noorden van Nederland goed zou doen, werd wel verwacht. Maar als om 9 uur de exitpoll van Randstadprovincie Noord-Holland op de televisieschermen verschijnt, blijkt zelfs dáár het BBB-groen de politiek te kleuren. De partij wordt er waarschijnlijk samen met de VVD de grootste partij. “Wat de fok is hier gebeurd”, stamelt Van der Plas.

Het bleek, woensdagavond, een voorbode voor de rest van de uitslagen, die euforische BBB’ers volgden in een drukbezocht café in het Overijsselse Bathmen. In de meeste provincies gaat de partij fier aan kop, in Overijssel stemde zelfs bijna een derde van de kiezers op de BoerBurgerBeweging. “We hebben altijd gedacht: dit kan weleens groter worden dan we met z’n allen denken”, zei Van der Plas. “Maar dit is wel méga hoor. Ik stond net letterlijk te trillen op m’n benen.”

Volgens Van der Plas is de kiezer ‘het zat’ en heeft hij daarom woensdag zijn stem laten horen. “Al die mensen die op ons hebben gestemd, zijn normale burgers. Mensen die niet veel vragen, hardwerkende mensen die keurig hun belasting betalen, die gewoon een biertje willen drinken in het weekend. Mensen die gemangeld worden door de overheid, boeren die bang zijn voor hun voortbestaan. Mensen die niet gezien en gehoord zijn – dat zijn de mensen die vandaag naar de stembus zijn gegaan.”

Met de provinciale zetelwinst bestormt BBB, na de indirecte verkiezingen in mei, ook de Eerste Kamer. Volgens de laatste prognose krijgt de partij daar vijftien zetels – vijf meer dan de VVD, en evenveel als de combinatiefractie van GroenLinks en PvdA.

Monsterzege voor de politieke nieuwkomer

Daarmee zou de politieke nieuwkomer niet alleen de provincies bestormen, maar ook direct een factor van groot belang worden in de Eerste Kamer.

Hoewel de verkiezingswinst van BBB zich al enkele weken aftekende in de peilingen, mag de uitslag toch een politieke aardverschuiving heten – voor het hele land, maar zeker voor de provincie Overijssel. Van oudsher zwaaide het CDA hier de scepter, in 2007 kregen de christendemocraten nog ruim een derde van de stemmen. En zelfs toen het CDA afgelopen jaren overal verkruimelde, kon de partij in Overijssel nog wél op flinke steun rekenen: bij de Statenverkiezingen in 2019 werden ze de grootste partij.

Die tijden lijken voorbij. “Het CDA is het platteland vergeten”, analyseert de Overijsselse BBB-lijsttrekker Carla Evers. Ze heeft zelf ‘in het verleden’ ook weleens op het CDA gestemd, zegt ze, maar deed dat al een tijdje niet meer. “Veel gevestigde partijen hebben de afgelopen tijd laten zien dat ze het vertrouwen van de kiezer niet waard zijn.” De winst van haar partij laat volgens Evers zien ‘dat de inwoners van Overijssel ontzettend teleurgesteld zijn in de huidige partijen’.

Carbidschieten

Wat de komst van BBB betekent, wordt komende weken voor het eerst concreet als overal provinciale coalitieonderhandelingen van start gaan. Als het aan de Overijsselse afdeling ligt, maakt de provincie zich bijvoorbeeld sterk voor ‘het behoud van culturele tradities’ als ‘paasvuren en carbidschieten’. Daarnaast vindt de partij: voor elke regel die erbij komt, moet er ook eentje af. En in het onderwijs horen ‘klimaat en de energietransitie een belangrijke rol te spelen’, meent BBB.

Maar politieke tegenstanders houden vooral hun hart vast om het s-woord. Haar verzet tegen het landelijke stikstofbeleid gaf BBB-partijleider Caroline van der Plas direct landelijke bekendheid, en is sindsdien een belangrijke motor achter het snelle succes. Bij de verwezenlijking van Haagse stikstofplannen spelen provincies – nu al, maar straks nog meer – een belangrijke rol. Gaat de partij die plannen straks dwarsbomen?

Stikstof

Groene partijen vrezen van wel, en maakten het eveneens inzet van de campagne. Zélf zegt BBB ‘constructief’ te willen onderhandelen en ook heus compromissen te willen sluiten. Maar … niet op elk vlak. “Het verplicht onteigenen van boeren is voor ons een breekpunt”, zegt de Overijsselse lijsttrekker Evers. Dat geldt ook voor het naar voren halen van de stikstofdeadline, van 2035 naar 2030.

Toch denkt Evers dat haar partij kan samenwerken, zelfs met partijen die in het kabinet zitten. Ze wijst erop dat ‘zowel CDA als VVD’ aangeven eveneens tegen onteigening te zijn – en inderdaad, meerdere provinciale afdelingen van landelijke coalitiepartijen moeten niets weten van het stikstofbeleid. “Dus ze zijn het eigenlijk helemaal met ons eens”, concludeert Evers. “Tenzij ze donderdag opeens weer wat anders zeggen.”

Het FvD-scenario

Met minstens zoveel argusogen wordt gekeken naar de ‘nieuwigheid’ van BBB. De partij heeft een strak geregisseerde campagne achter de rug die gevrijwaard bleef van ophef en schandalen – opvallend voor een jonge partij die uit het niets ruim zeshonderd kandidaten uit de hoge hoed toverde.

Maar nu een nieuwe fase aanbreekt en in alle provinciehuizen kersverse BBB’ers plaatsnemen, klinkt opnieuw de vrees voor gedoe. Het grote schrikbeeld: Forum voor Democratie. Vier jaar geleden werd de partij van Thierry Baudet uit het niets de grootste bij de Statenverkiezingen, maar direct daarna begon het verval. Na talloze schandalen is van de roem van weleer weinig meer over.

Kan BBB zo’n scenario voorkomen? “Het is een zware last en een grote verantwoordelijkheid”, erkent Evers. “Maar ik ga mijn uiterste best doen.”

Lees ook:

Opkomst tot nu toe hoger dan vier jaar geleden

Het laatste nieuws over de Provinciale Statenverkiezingen volgt u in ons liveblog