Asielzoekers lopen ernstige gezondheidsrisico’s in de crisisnoodopvang

Het begint al op de eerste dag na aankomst. Dan ontbreekt het vaak aan een intakegesprek, waardoor de medische noden en behoeften van asielzoekers onbekend blijven. Sommige diabetespatiënten krijgen daardoor bijvoorbeeld niet de benodigde zorg.

Ook de tbc-screening schiet er vaak bij in. En dat vormt volgens de inspectie een gevaar voor de volksgezondheid, aangezien asielzoekers vaak wisselen van locatie en ook nabijgelegen dorpen of steden bezoeken. Ook kunnen vrijwilligers die in de noodopvang werken virussen of bacteriën mee naar huis nemen. De Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) heeft nog geen uitbraak gesignaleerd maar de kans daarop is reëel. Ook omdat kinderen niet gevaccineerd worden tegen bof, polio of kinkhoest, de ziekten die worden voorkomen via het Rijksvaccinatieprogramma.

Verwijzing vanwege oorlogstrauma’s is niet geregeld

Aanleiding voor het onderzoek naar de gezondheidszorg in crisisnoodopvang waren de ernstige tekortkomingen die de (IGJ) signaleerde tijdens een uitgebreider onderzoek naar de leefomstandigheden van asielzoekerskinderen, door vier verschillende ‘inspecties’. Daarop selecteerde de IGJ negen locaties voor crisisnoodopvang, waar 75 tot 450 mensen bivakkeren in een sporthal, bibliotheek of containerunits.

Deze noodopvang wordt op poten gezet door gemeenten en is eigenlijk bedoeld om asielzoekers enkele weken op te vangen. Er wordt daarom alleen spoedzorg geboden, ook als het gaat om psychische problemen. Voorlichter Frank Wassenaar: “Wie acuut in een psychose belandt, gaat naar een ggz-instelling. Maar verwijzing vanwege oorlogstrauma’s is niet geregeld. Terwijl de omstandigheden in deze opvang, met veel lawaai en licht, mentaal al zwaar genoeg zijn.”

Ook elektronische patiëntendossiers – met alle ziektes, behandelingen en medicatie – zijn vaak niet voorhanden. Gemeenten gaan niet altijd in zee met de GZA (Gezondheidszorg Asielzoekers), die inzage heeft in de elektronische dossiers, maar maken soms afspraken met de plaatselijke huisarts. Wassenaar: “Er zijn verhalen van papieren dossiers die locatiemanagers meegeven aan de buschauffeur, die mensen naar een nieuwe locatie brengt.”

‘We weten goed wat er speelt’

Gemeenten hebben naar schatting ruim honderd plekken voor crisisnoodopvang opgetuigd in Nederland. Hier verblijven circa 8500 asielzoekers en statushouders, jargon voor een erkende vluchteling. Er is volgens Wassenaar geen reden om aan te nemen dat de gezondheidszorg op de andere plaatsen beter is. “We hebben hier een hele afdeling, die zich bezighoudt met de gezondheid van asielzoekers, we weten goed wat er speelt.”

De medische voorzieningen in asielzoekerscentra zijn volgens de inspectie wel aan de maat. “Al bleek uit een rapport uit 2020 dat het daar ook piept en kraakt.”

De inspectie raadt locatiemanagers van crisisnoodopvang aan om altijd een intake en tbc-screening te doen, om zorg voor kinderen te bieden, en toegang tot patiëntendossiers te regelen. Ook zouden locatiemanagers de psychische druk kunnen verlichten door helder te maken in welk proces asielzoekers zich bevinden en wat hen nog te wachten staat.

Alle partijen uit de asielketen zijn het erover eens, schrijft de IGJ, dat de crisisnoodopvang ongeschikt is voor een langdurig verblijf – sommige asielzoekers zitten er langer dan een half jaar. Toch is de kans gering dat daar in de nabije toekomst verandering in komt. De komende maanden dreigt er namelijk een tekort van duizenden opvangplekken omdat sommige grote locaties sluiten, er onvoldoende nieuwe asielzoekerscentra openen en na de winter het aantal asielaanvragen meestal weer stijgt.

Lees ook:
Ratten en modder in asielopvang Van der Valk: ‘Het is hier verschrikkelijk’

Asielzoekers die worden opgevangen naast een kasteeltje bij Den Bosch zitten tussen de ratten, in de modder en in de kou. ‘Kinderen worden hierdoor ziek. Ook mijn kinderen zijn vaak ziek’, vertelt een vluchteling.