Anti-overheid en extreem: de diensten waarschuwen al jaren

“Het hele systeem moet in elkaar storten zodat wij de macht weer terug kunnen grijpen.” Aldus Gideon van Meijeren in juni dit jaar. Volgens het Tweede Kamerlid van Forum voor Democratie leven we in een ‘door en door verrot corrupt systeem’, dat niet meer via een normale politieke weg te veranderen is.

Het zijn precies deze uitlatingen waar de veiligheidsdiensten alert op zijn. Al enkele jaren waarschuwen de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) voor ‘anti-overheidsextremisten’. Mensen die zich verzetten tegen de huidige democratie, tegen het rechtssysteem en de media.

In het nieuwste Dreigingsbeeld van de NCTV, dat drie keer per jaar verschijnt, staat dat Nederland een vrij kleine, radicale groep kent van ‘agitatoren’: mensen die off- en online complotten verspreiden, onrust aanjagen en het wantrouwen in de overheid voeden. Het zijn er niet meer dan twintig, zegt de NCTV.

NCTV heeft geen namenlijst

Dit weekend sprak Van Meijeren over ‘tirannieke regimes’ die ‘op enig moment ten val werden gebracht door de bevolking’. Hij zei te hopen op een ‘revolutionaire beweging’ waarbij mensen ‘bij wijze van spreken naar het parlement trekken en zeggen: wij gaan hier gewoon niet meer weg totdat de regering weg is’. Het ligt voor de hand dat de NCTV ook aanslaat op deze woorden, maar of Van Meijeren tot de gevaarlijke radicale groep wordt gerekend is niet duidelijk. De dienst hanteert zelf geen lijst met namen en baseert zich op informatie van andere instanties. Tijdens zogeheten ‘beeldenoverleggen’ schuiven ook de AIVD, de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst, de marechaussee en de Nationale Politie aan. Daar worden gegevens bij elkaar gelegd en inschattingen gemaakt van de omvang van de groepen: minder dan twintig ondermijnende aanjagers, tien- tot vijftigduizend mensen die de complotten actief verspreiden, en nog eens honderdduizend ‘ad-hocaanhangers’.

Het is niet zo vreemd dat de NCTV geen namen en rugnummers geeft, zegt onderzoeker Jelle van Buuren, verbonden aan de universiteit in Leiden en gespecialiseerd in inlichtingendiensten en complotdenken. “Stel, je noemt Thierry Baudet, of een andere politicus. Het zijn mensen die onderdeel zijn van de parlementaire democratie. Dat is ontzettend precair. Bovendien: op basis van wat staat iemand op zo’n lijst? Waar is het bewijs? Is er een harde definitie waar je het aan kunt toetsen?”

Discussies over smaad en laster voorkomen

Meerdere organisaties die de afgelopen door de NCTV werden omschreven als een gevaar, maakten daar met succes bezwaar tegen. Zo moest de dienst eerder dit jaar op last van de rechter rectificeren dat Muslim Rights Watch Nederland onderdeel zou zijn van het ‘organisatorische web van politiek-salafistische aanjagers’. Volgens het gerechtshof in Den Haag was daar ‘geen feitelijke grondslag’ voor.

Ook bij een omschrijving van de boerenprotesten, in 2020, ging de NCTV in de fout. De dienst beschreef hoe de radicale groep Farmers Defence Force (FDF) de polarisatie voedt. De boerenorganisatie vond de tekst smadelijk, en protesteerde. Daarop besloot de NCTV, na tussenkomst van de rechter, te verduidelijken dat FDF een activistische organisatie is, geen extremistische.

Het zijn deze voorbeelden waar de NCTV van heeft geleerd, zegt Van Buuren. “Je wilt als dienst niet in een smaad-laster-discussie terechtkomen natuurlijk.”

Lees ook:

Uitspraken over revolutie van Forum-Kamerlid Gideon van Meijeren zijn mogelijk strafbaar

In een video die afgelopen weekend online is gepubliceerd, filosofeert het Kamerlid over een revolutie, waarin tegenstanders van de overheid ‘bij wijze van spreken’ naar het parlement optrekken en daar blijven ‘zolang de regering niet weg is’.