Amnesty tegen nieuwe wet van minister Grapperhaus. ‘Seks zonder instemming is óók verkrachting’

Hangt er een man in bivakmuts over je kassa, werk dan vooral mee en geef hem het geld. Zo verklein je de risico’s voor jezelf. Waarom vinden we niet-in-verzet-komen bij een overval heel normaal en bij verkrachting niet, vraagt Martine Goeman, hoofd gender bij Amnesty International, zich af. In principe treedt hetzelfde mechanisme in werking, zegt zij: overlevingsdrang.

Vandaag start de mensenrechtenorganisatie een campagne om seks zonder wederzijdse toestemming ook onder verkrachting te scharen. Nu moeten slachtoffers in de rechtbank aantonen dat ze in verzet kwamen, dat er sprake was van dwang. Omdat zij tijdens een verkrachting vaak bevriezen, is dit lastig en komt het vaak niet tot een veroordeling.

Met de campagne ageert Amnesty tegen het wetsvoorstel van justitieminister Ferd Grapperhaus, die hier iets aan wil doen door ‘seks tegen de wil’ als nieuw delict in de wet op te nemen. Hij kiest er niet voor om de definitie van verkrachting aan te passen. In het voorstel, dat na het zomerreces naar de Raad van State en de Tweede Kamer gaat, staat op ‘seks tegen de wil’ de helft van de straf van verkrachting.

Wat is er volgens u mis met het wetsvoorstel van Grapperhaus. Hij doet toch iets aan het probleem dat u schetst?

“Gelukkig ziet de minister ook dat slachtoffers op dit moment onvoldoende worden beschermd door de wet. Wij vinden dat de minister het in één keer goed moet doen, en geen halve oplossing moet geven. Alle seks tegen de wil ís verkrachting, dat staat in de mensenrechtenverdragen die Nederland ondertekend heeft, waarom daar een aparte categorie van maken? Het uitgangspunt van de wet moet wederzijdse instemming zijn. Was die er? Zo niet, dan is er sprake van verkrachting.”

Wat is instemming precies, volgens u? De één noemt een vurige zoen instemming, de ander vindt dat je ‘wil je seks met me’ moet vragen.

“Het is een mythe dat instemming betekent dat je gelijk een contract moet tekenen voor je in bed duikt. Het betekent simpelweg: vraag naar iemands behoeften bij twijfel. Dus, als iemand veel gedronken heeft, en als een plank in bed ligt, eigen je dan het lichaam van de ander niet zomaar toe.

“Wij hebben voor de campagne een enquête laten uitvoeren onder 2000 Nederlanders, daaruit blijkt dat 92 procent van de respondenten het heel logisch vindt dat je vraagt om instemming bij twijfel. Als instemming het uitgangspunt van de wet wordt, creëer je daarmee ook een cultuuromslag in de maatschappij.”

Waarom is dat nodig?

“Het is enorm belangrijk voor slachtoffers. Nu leggen slachtoffers die bevriezen tijdens een verkrachting vaak de schuld bij zichzelf. Ze durven er niet over te praten, want ze denken: had ik maar niet met die persoon mee naar huis moeten gaan. En daardoor doet één op de drie maar aangifte. Uit onze enquête blijkt dat de meerderheid van de Nederlanders helemaal niet weet dat bevriezen een heel normale psychologische reactie is op verkrachting; het is een overlevingsmechanisme, niet iets wat slachtoffers zichzelf kwalijk moeten nemen. Het is belangrijk dat hier meer aandacht voor komt.”

Wat opvalt in de enquêteresultaten is dat één op de vijf jonge mannen het ontbreken van een duidelijke ‘nee’ als een verzachtende omstandigheid voor verkrachting ziet. Dit percentage is lager bij oudere mannen. Is dat een ontwikkeling die u zorgen baart?

“Zeker. We hebben hier ook niet direct een verklaring voor. Een tegenreactie op #MeToo zou ik dit niet durven noemen. Wel zien we ook in de enquête dat ouders het nog steeds heel moeilijk vinden om met hun kinderen te praten over seks. Er wordt al helemaal weinig gesproken over instemming, terwijl dat juist belangrijk is en seks en relaties leuker kan maken. Meer praten over wederzijdse instemming en wat die term betekent, kan verkrachting in de toekomst voorkomen.”

Lees ook:

De wet van Grapperhaus tegen seksueel geweld zal niet onmiddellijk meer vonnissen opleveren

Elk ongewenst seksueel contact moet strafbaar zijn, zegt de minister. Maar zal dat in de rechtszaal veranderen?