Amalia's werkbezoek laat de lastige spagaat van het Koningshuis zien

Van kilometers op hoge hakken tot de kunst van het converseren: de weg naar de kroon is een lange. Een portret van Amalia’s eerste schreden op de Cariben.

Het zindert van de hitte in de gemeenschapstuin op Sint-Maarten. Tegen een rots groeien komkommers, die naar beneden bungelen. Ook hier is er boerenkool, al zal die het zonder nachtvorst moeten doen. Er komt een meisje naast Amalia op het houten tuinbankje zitten, Kaiko-Lynn (5) heet ze. Ze is een van de schoolkinderen die hier regelmatig onkruid trekken.

De camera’s zijn even weg en Amalia ontspant. Het meisje lust geen mosterdsla, zegt ze. Dan begint de prinses, met een iets hogere stem dan normaal, tegen het meisje met haar krullen en strohoedje, te kletsen over planten die je kunt eten. “Sommige planten zijn heel lekker, ken je bijvoorbeeld ananas?”

Kaiko-Lynn staart haar aan.

“Hoe heet jij?”, vraagt ze dan.

“Amalia.”

“Jij bent de prinses!” roept het meisje verbaasd. “Heb je dan ook een kroon?”

“Nee, wel een diadeem”, zegt Amalia.

Even later zucht ze. “Ik heb het stiekem heel warm hoor”, vertrouwt ze het meisje toe. Die kijkt over haar schouder en ziet een rijtje verslaggevers zitten met notitieboekjes. “Zo veel mensen!” roept ze uit. “Maar we vinden jou heel schattig”, klinkt het uit de rij. Waarop Amalia over haar schouder kijkt, en richting de verslaggevers met stralend gezicht over het meisje fluistert: “Ik óók”.

Snuffelstage in een zomerse setting

Prinses Amalia, op de Cariben komt ze een beetje dichtbij. Maar alsnog kom je slechts flarden van haar te weten, alles wat je opvangt als de tropenwind de goede kant op staat. Ze gebruikt kokosolie voor haar haar. In haar designertasjes zit lippenstift. Opvallende lippen heeft ze daarentegen nooit, opvallende oorbellen wel.

Het is haar vuurdoop, deze reis door het Caribisch deel van het koninkrijk. Na haar optreden in de Raad van State, is dit haar eerste officiële reis. Haar ouders nemen haar op sleeptouw door het rijk dat eens het hare zal zijn. Het is een soort snuffelstage in zomerse setting van twee weken achtereen, dat moet genoeg tijd zijn om los te komen, toch?

Op weg zijn naar de troon is geen sinecure anno 2023. Zo heilig als de driekleur ooit was, zo bediscussieerd is hij nu. De populariteit van Willem-Alexander daalde vorig jaar van een 7,1 een 6,7 (peiling van Ipsos). De discussie over extra loon, de koninklijke blunders tijdens de coronacrisis, er zijn nogal wat relletjes geweest de afgelopen jaren.

Zie in zo’n klimaat maar eens je ideeën te vormen over ‘het koningschap’. Hoeveel van jezelf wil je laten zien? Hoe ongenaakbaar ben je? Kies je een formele stijl, zoals Beatrix had, of een meer informele stijl, zoals de overal grappende en grollende Willem-Alexander nu hanteert? Amalia moet het allemaal zien uit te vogelen.

De onmogelijke balanceeract van een troonopvolger

Ze zit in een lastige spagaat, net als andere troonopvolgers in Europa. Om de dure monarchie in de huidige tijd bestaansrecht te geven, zie je overal koningshuizen ‘vermenselijken’. Onaantastbare vorsten zijn uit. Gewoon zijn is in, maar, vinden sommige Nederlanders, Willem-Alexander is weer té gewoon.

Want: verspelen vorsten met al die menselijkheid niet hun mystieke aureool? Aukje Holtrop, schrijver van het boek: Wij, Oranje. De geschiedenis van een lastig koningshuis en een lastig volk, zei ooit: “Er schuilt iets dubbelzinnigs in: ons koningshuis moet dicht bij de mensen staan, maar ook weer niet te gewoon zijn, want dan valt de monarchie van haar voetstuk”.

Zie daar de onmogelijke balanceeract van een troonopvolger.

Op haar verschijningen op Koningsdag en haar speech in de Raad van State na is Amalia tot nu toe vooral voorwerp van de verbeelding. De reis door het Caribisch deel van het Koninkrijk biedt een eerste kijkje in wie de prinses is. Het is ook de eerste keer dat ze actief naar buiten treedt na de ernstige bedreigingen die haar letterlijk binnenskamers hielden.

Meer frisse lucht

Tijdens de reis toont Amalia zich in elk geval hyperbewust van de camera’s die haar overal volgen. Ze registreert vanuit welke hoek ze gefilmd wordt en probeert er rekening mee te houden: niet te veel naar beneden kijken, dat zorgt voor een onderkin. Niet verveeld kijken. Vooral niet gapen! Lachen met tanden doet ze ook bijna niet, tot frustratie van de fotografen.

De kunst van het converseren beheersen is een duidelijk leerdoel, deze reis. Dat is voor Amalia een uitdaging, meestal zwijgt ze, zeker waar haar ouders bij zijn. Typerend is de scène in een buurthuis op Sint-Maarten waar diverse actieve vrijwilligers verzameld waren. In het groepsgesprek in het zaaltje met klapstoeltjes, is Máxima de duidelijke leider.

Een paar keer werpt ze Amalia een betekenisvolle blik toe, zou zij geen vraag stellen? Amalia voelt zich niet zo op haar gemak in het buurthuis. Ze loopt speciaal naar een hofdame toe: “Ik heb meer frisse lucht nodig”, zegt ze. Waarop de airco kouder wordt gezet en een beveiliger de deur gedeeltelijk openhoudt. De hofdame brengt een flesje water langs.

Skippyballen met een blauwe slurf

Na een tijdje is het zover. Aan een schooljongen die vertelt over verplicht vrijwilligerswerk op de middelbare scholen van het eiland, vraagt ze in feilloos Engels of het eigenlijk wel helpt, dat verplicht maken, of het niet beter werkt om het vrijwillig te laten zijn. Je ziet haar daarna zichtbaar uitademen, de vraag ligt op tafel.

Het contrast tussen Amalia en haar moeder Máxima is op veel plekken groot. Waar de koningin altijd en overal een en al openheid en expressie is, dienen Amalia’s veelgeprezen prinsessenharen vaak als gordijntje. Handen voor haar lichaam, haar tas omklemmend, het hoofd ietwat gebogen: dát is een classic Amalia-binnenkomst.

Tekenend is de scène in een zorginstelling op Sint-Maarten. Amalia krijgt een plastic slurf in haar hand en moet daarmee tegen een skippybal slaan. Haar gezicht spreekt boekdelen: hier heb ik geen zin in. Ze slaat wat lafjes de bal met meloenprint weg. Als haar moeder in de kring komt zitten, geeft ze de slurf direct aan haar.

Máxima’s gezicht is een en al pret, ze maakt contact met de bewoners om haar heen, seint en lacht naar ze. Het lijkt alsof dit is wat ze het allerliefste nog úren zou doen: skippyballen met een blauwe slurf in een warm en kleverig zaaltje. Als de activiteitenbegeleidster Amalia gauw een nieuwe blauwe slurf geeft, zegt ze haastig: “No no no no no”.

Starstruck door de prinses

In het boek dat Claudia de Breij schreef voor haar achttiende verjaardag, verzuchtte de prinses na een gewichtig gesprek over de taak die haar te wachten stond: ‘Het moet maar, denk ik vaak van veel dingen. Het moet maar.’ Dat is tijdens de reis soms ook aan haar gezicht te zien: dan kijkt ze verveeld naar een tafel of de grond.

De prinses is op haar best in een-op-eencontact. Als ze zich niet achter haar ouders kan verschuilen, kan ze het heel goed alleen af. Even voor het slurf-incident gaat ze naast een gepensioneerde verpleegkundige Silvia Monte zitten, die met een knutselwerkje bezig is. Als Amalia wat vragen stelt over haar werk, begint de vrouw spontaan te huilen.

Amalia troost haar door haar rug te aaien. Ze blijft even bij de vrouw zitten. Later vertelt Silvia Monte dat het niet de verhalen over haar werk waren die haar beroerden: het was de aanwezigheid van de prinses. “Ik vind het zo’n eer om de prinses te ontmoeten, ik had nooit verwacht dat dat mij zou gebeuren. Ze is geweldig, vriendelijk, geïnteresseerd en bezorgd.”

Met mensen die starstruck zijn, kan Amalia al prima omgaan. Als op het eiland Sint Eustatius het publiek extatisch ‘Amaliaaaaaaaaaaa’ begint te roepen, draait ze zich naar hen toe en begint enthousiast te zwaaien. Al zegt ze daar later in het persgesprek over dat het ook wel even gek was dat het nu zo om haar draait en niet om haar ouders.

Charmes aanwenden

Op de laatste dag op Saba lijkt Amalia een stuk meer ontspannen. Zo stroef als het tijdens het skippyballen op Sint-Maarten ging in een groep, zo soepel gaat het gesprek met een groepje ouderen die van top tot teen in rood-wit-blauw gestoken zijn. De camera’s zijn al naar buiten gestuurd en Amalia steekt enthousiast van wal.

Ze straalt helemaal als ze over ‘the road’ begint. Waar Nederlandse ingenieurs het onmogelijk achtten om een weg aan te leggen op het kleine, vulkanische eiland dat een bijzondere gemeente van Nederland is, liet een plaatselijke timmerman het er niet bij zitten. De weg kwam er.

Zoals Amalia zegt: “We said it wouldn’t work, but you did it anyway”. Voorbereid lijkt ze altijd en overal te zijn, het dossier over deze reis telde dan ook 250 pagina’s, aldus de koning tijdens het persgesprek.

Amalia’s zachte stem, die ze niet altijd met evenveel intonatie gebruikt, krijgt kleur als ze op Saba complimenten voor haar blouse met bloemen in ontvangst neemt, met een knipoog: “I bought it online”. En daarna even samenzwerend vooroverbuigend: “Thank you for having this nice little chat with me”. Waarna de ouderen van oor tot oor glimmen.

De kunst van het converseren is ook: charme aanwenden.

Als ze niet weet wat ze moet zeggen, kijkt ze naar Máxima

Misschien is het de losse sfeer op dit kleine eilandje waar iedereen elkaar kent, en waar de zwaarte van ieders schouders lijkt te vallen nadat het landen op de allerkortste landingsbaan ter wereld goed is gegaan. Of misschien is het de wetenschap dat het er hierna opzit, haar vuurdoop, de twee weken ‘royal topsport’.

Op Saba doet Amalia voor het eerst mee aan een sportactiviteit. Eerdere keren, ook als er wel ‘deelname aan een basketbaldemonstratie’ op het programma staat, laat ze dat zitten. Nu kirt ze vrolijk naar de kinderen met wie ze een balletje overslaat: “Zeg, ik loop wel op hakken!” Het lijkt wel of ze meer durft.

Ook de persconferentie gaat ze vol goede moed aan. Ietwat nerveus. En haar stem breekt even als ze zegt dat ze door de dreiging aan haar adres nog niet kan leven als een ‘gewone student’. Maar ze gebruikt meer intonatie en maakt zelfs grapjes. Opvallend: als ze niet weet wat ze moet zeggen, kijkt ze naar Máxima, niet naar haar vader.

Dat ze helemaal losgaat na een vraag over het schildpadje dat ze te water liet, dat hersteld was van diverse tumoren, laat zien dat ze nog maar een jonge vrouw van negentien is. Ja, het slavernijverleden is meer voor haar gaan leven, zei ze eerder in het gesprek. Maar het schildpad-moment ‘kwam dichtbij’, omdat ze hem de vrijheid in mocht zenden.

De lijm van het Koninkrijk

Zeker is dat ze na deze reis beter weet hoe haar leven eruit zal zien. In het boek dat Claudia de Breij over haar schreef, zei de prinses dat ze haar rol wel aanvaard heeft, maar nog niet omarmd. Hoe dat nu is? “Ik zou er nu nog geen antwoord op kunnen geven. Ik heb zoveel indrukken opgedaan dat ik nog niet de tijd heb gekregen om ze te laten bezinken.”

Ze noemt haar hoofd ‘een wirwar’. Ze zal nog moeten worstelen, evalueren, reflecteren en wellicht accepteren dat het er allemaal bijhoort: het ongevraagde aanraken, de ongewilde bewondering, het eeuwige wuiven, al het uiterlijk vertoon, het eindeloze vragen stellen – het zijn van de lijm van het Koninkrijk der Nederlanden, hier én daar.

Amalia is een zoekende prinses. Logisch ook, deze reis is pas het begin van een heel lange voorbereiding op de troon. Maar je ziet op de eilanden dat ze bijna overal haar uiterste best doet om het nog beter onder de knie te krijgen, het zijn van een goede royal, een vrouw van het volk met glimlachjes en vragen voor iedereen.

Ze omschrijft zichzelf niet voor niets als een perfectionist. “Ik moet nog vele bezoeken afleggen voor ik het zo soepeltjes doe als mijn ouders”, zei ze met zelfspot tijdens het persgesprek. Hoewel het idee van koningin worden na deze reis wellicht iets minder onwerkelijk is, blijft er, zei Amalia, misschien wel altijd iets onwerkelijks aan kleven.

Lees ook:

Amalia’s vuurdoop op de Cariben: ‘Dit wordt royal topsport’

Het is een rite de passage bij de Oranjes: iedere jonge troonopvolger gaat voor een voorstelronde naar de Cariben. Wat kunnen we verwachten van Amalia’s eerste reis in haar officiële rol?