Kinderrechter buitenspel
Als een kind uit huis wordt geplaatst, biedt de wet ouders weinig bescherming
Kinderrechters kunnen onvoldoende controleren of uithuisplaatsing van een kind noodzakelijk is. Ook hebben zij er onvoldoende grip op of er door jeugdzorg adequaat gewerkt wordt aan gezinshereniging. Wetenschappers sluiten bovendien niet uit dat uithuisplaatsing als gevolg van financiële problemen op basis van de huidige wet wel degelijk mogelijk is, wat toeslagenouders al vreesden.
Uit een factsheet die door Leidse juristen en pedagogen is opgesteld over uithuisplaatsingen, rijst een ontluisterend beeld op van de rechtsbescherming van ouders en gezinnen.
Volgens de laatste cijfers uit 2021 wonen in Nederland 37.500 jeugdigen niet meer bij hun ouders. De Kamer debatteert donderdag over uithuisplaatsingen. De factsheet is opgesteld in opdracht van de Tweede Kamer en Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW).
Toeslagengezinnen
Sinds de toeslagenaffaire leeft de zorg dat uithuisplaatsing van 1115 kinderen uit gedupeerde gezinnen een gevolg was van de financiële problemen waarin ouders door toedoen van de Belastingdienst belandden. Jeugdbeschermingsinstellingen en rechters spraken dit altijd tegen. Uit de nieuwe factsheet blijkt echter dat wetenschappers niet uitsluiten dat dit onder de huidige wetgeving inderdaad mogelijk is.
De wet maakt nu niet duidelijk genoeg dat uithuisplaatsing alleen noodzakelijk is als ouders hun opvoeding op de verkeerde manier invullen, bijvoorbeeld door hun kind te mishandelen. Was dat duidelijker geweest, dan “kan voorkomen worden dat kinderen uit huis geplaatst worden vanwege andere problemen, zoals financiële problemen of een fysieke handicap van de ouders”, schrijven de onderzoekers.
Ook vinden wetenschappers dat er voor de rechter te weinig ruimte is om te beoordelen of een minder vergaande maatregel dan uithuisplaatsing mogelijk is. Onderzoek toont aan dat de Raad voor de Kinderbescherming in 40 procent van de gevallen bij de rechter niet motiveert waarom bijvoorbeeld hulp aan de ouder niet zou kunnen volstaan.
Kinderrechters proberen de laatste tijd wel meer regie te houden, zien onderzoekers. Machtigingen tot uithuisplaatsing worden nu bijvoorbeeld vaker voor korte duur verstrekt, zodat ze een vinger aan de pols te kunnen houden.
Steeds nieuwe bezwaren
De wet biedt ouders en kinderen ook onvoldoende bescherming omdat niet hoeft te worden aangegeven met welk doel een kind precies uit huis geplaatst wordt. Een rechter kan dus niet bepalen of een doel behaald is, en of de uithuisplaatsing nog wel noodzakelijk is.
Dat stelt ouders voor kafkaëske situaties, waarin zij naar eigen idee hard bezig zijn om hun problemen op te lossen, maar hun kinderen toch niet terug krijgen omdat jeugdbescherming steeds met nieuwe, en andere, bezwaren komt.
De rechtsbescherming wordt alleen maar minder vanaf het moment dat een jeugdbeschermingsinstelling oordeelt dat een kind beter niet meer herenigd kan worden met de ouders. De kinderrechter hoeft niet meteen van zo’n besluit op de hoogte gesteld te worden, maar ondertussen wordt het contact tussen ouders en kind door de instelling feitelijk al afgebouwd.
Tegen de tijd dat de kinderrechter moet toetsen of hereniging nog mogelijk is, zijn kind en pleeggezin al zodanig gehecht geraakt dat terugkeer bij de eigen ouders niet meer in het belang van het kind zou zijn. Er zijn verschillende zaken bekend waarin rechters oordeelden dat er in de periode dat het nog kon, te weinig is gedaan om ouders en kinderen te herenigen. “De uitvoeringspraktijk lijkt zich op een aantal punten aan het zicht van de kinderrechter te onttrekken”, is de wetenschappelijke conclusie.
Al deze tekortkomingen maken dat ‘minderjarigen en hun ouders zwak staan tegenover een machtig uitvoeringsapparaat’, stellen de Leidse wetenschappers. Jeugdrechters werken aan een ‘reflectie’ hierop, waarvan de resultaten dit najaar worden verwacht.
Lees ook:
Ouders demonstreren tegen uithuisplaatsingen. ‘Jeugdbescherming beschadigt kinderen’
In Rotterdam kwamen zaterdag ouders en organisaties bij elkaar voor een manifestatie om toeslagenouders en kinderen te steunen. De woede is groot.
Toeslagenouders krijgen gratis advocaat om uithuisplaatsing van kind aan te vechten
Het kabinet zegt ouders die te maken kregen met de toeslagenaffaire en een uithuisplaatsing extra te ondersteunen. Toch zal niet elk kind teruggaan naar huis.
Kinderrechters gaan reflecteren op hun rol bij 1115 uithuisplaatsingen
De Raad voor de rechtspraak ziet op dit moment geen reden om aan te nemen dat rechters de uithuisplaatsingen van kinderen van toeslagenouders onzorgvuldig hebben getoetst. Wel gaan de familie- en jeugdrechters reflecteren op hun rol in dit soort zaken.
