‘Afstandsmoeders’ in beroep tegen uitspraak rechter

Héél even overwoog ze haar strijd te staken. Het viel Trudy Scheele-Gertsen zwaar dat de rechter haar in het ongelijk stelde. Vorig jaar oordeelde die dat de staat geen juridisch verwijtbare fouten heeft gemaakt toen ongehuwde moeders in het verleden gedwongen werden hun kind af te staan. Toch gaat ze door. Samen met Bureau Clara Wichmann, dat namens andere zogenoemde ‘afstandsmoeders’ optreedt, gaat de zeventiger nu in hoger beroep tegen de uitspraak van de Haagse rechtbank.

Scheele-Gertsen moest in 1968 op 22-jarige leeftijd haar zoontje afstaan, direct na de geboorte en tegen haar wil. Voor die traumatische gebeurtenis stelt ze de overheid aansprakelijk. Ze eist erkenning voor het leed dat haar is aangedaan. Ook wil ze dat men weet wat er is gebeurd in de periode tussen 1956 – toen de adoptiewet van kracht werd – en 1984 – toen abortus gelegaliseerd werd. In die jaren stonden naar schatting meer dan tienduizend vrouwen hun kind af.

Rechtbank: indertijd een andere tijdgeest

Eerder onderzoek laat zien dat dit vaak gebeurde onder grote druk van de omgeving, iets wat ook in het vonnis werd erkend. Maar anders dan Scheele-Gertsen, vloeide die dwang volgens de rechtbank voort uit een complex samenspel van maatschappelijke en religieuze verhoudingen.

Zeker in de jaren vijftig en zestig werd anders gedacht over ongehuwde moeders, adoptie en afstand doen van je kind, oordeelde de rechter. De druk die moeders destijds voelden om hun kind af te staan, was het gevolg van die maatschappelijke opvattingen. Ook speelden niet alleen overheidsinstanties een doorslaggevende rol bij de dwang die vrouwen ervoeren om hun kind af te staan, zei de rechter, maar ook private instellingen en individuen zoals ouders, de pastoor of de huisarts.

‘Moeder en kind horen bij elkaar’

“Daarmee zijn wij het oneens”, duidt advocaat Lisa-Marie Komp van advocatenkantoor Prakken d’Oliveira het hoger beroep. “Het kan wel zijn dat de kerk of de buurman vonden dat ongehuwde moeders niet geschikt waren om een kind op te voeden, maar de wetgeving zei iets anders. Daarin was toen al vastgelegd dat de band tussen moeder en kind in principe behouden moet blijven, dat zij bij elkaar horen.”

De adoptiewet had juist tot doel ongehuwde moeders te beschermen, gaat Komp verder. “Alleen bij hoge uitzondering mochten kinderen worden weggehaald bij hun moeder, als moeders niet zelf voor hun kroost konden zorgen. De Raad voor de Kinderbescherming had er dus op gericht moeten zijn moeder en kind bij elkaar te houden.”

Verjaring?

Wat niet meespeelde bij de beslissing van de rechtbank vorig jaar, is dat de zaken van de afstandsmoeders zeer waarschijnlijk verjaard zijn. Dat de rechter de zaak toch inhoudelijk beoordeelde en niet afwees omdat de adoptie van Scheele-Gertsens zoon te lang geleden plaatsvond, was opvallend. Het is de vraag of het gerechtshof diezelfde keus maakt.

“Zo niet, dan is het hof hopelijk bereid een uitzondering te maken op de verjaring”, stelt Komp. “Wij zijn het namelijk ook oneens met het verjaringsverweer.” Bureau Clara Wichmann en Scheele-Gertsen vinden dat de staat daarop geen beroep moet doen, omdat het verdriet van de moeders nog altijd voortduurt. “Er is sprake van een collectief zwijgen van deze vrouwen, een pijn die nooit verdwijnt. Dat we nu opnieuw naar de rechter moeten, rakelt dat trauma opnieuw op. Deze vrouwen hebben recht op erkenning van hun leed.”

Lees ook:

Haar pasgeboren zoon werd tegen haar wil weggehaald: ‘Het is mensonterend’

De dan 22-jarige Trudy Gertsen staat in de jaren zestig haar zoon af, tegen haar wil. Ze stelt de Staat daarvoor aansprakelijk.