Dankzij de coronasteun, incidenteel geld voor de jeugdzorg en de verkoop van Eneco-aandelen hadden minder gemeenten dan verwacht in 2020 te maken met financiële tekorten. Toch blijft de financiële situatie zorgelijk, concludeert accountantsbureau BDO in een jaarlijks onderzoek naar de gemeentefinanciën.
De accountants bekeken de definitieve jaarrekeningen van 2020, en concluderen dat gemeenten gezamenlijk in de plus eindigden. In totaal hadden gemeenten een overschot van maar liefst 4,6 miljard euro. Dit is opvallend, want de afgelopen jaren bleek juist steeds uit onderzoek dat de financiële situatie van gemeenten achteruit gaat. In 2019 kwamen gemeenten gezamenlijk 747 miljoen euro tekort. Vooraf verwachtten de gemeenten ook voor 2020 een tekort van 1,3 miljard.
Dat dit doemscenario geen werkelijkheid werd, betekent volgens de accountants van BDO niet dat de zorgen voor de gemeenten voorbij zijn. “Eenmalige meevallers camoufleren de werkelijke situatie”, zegt BDO-partner Rob Bouwman.
Vertekend beeld
Hij legt uit dat gemeenten in 2020 onder meer een eenmalige extra bijdrage kregen van het rijk voor de jeugdzorg. Bovendien ontvingen ze een miljard aan coronasteun van het rijk, terwijl ze tegelijkertijd activiteiten en investeringen vanwege de gezondheidscrisis uitstelden. Belangrijker misschien nog wel: 44 gemeenten verkochten in 2020 hun aandelen in Eneco. Dat leverde die gemeenten in totaal 4,1 miljard euro op. “Die gemeenten verkochten als het ware hun tafelzilver”, zegt Bouwman erover. Het vertekent het beeld, weet hij.
Dat 2020 door die meevallers toch een goed jaar werd, biedt volgens BDO dan ook geen enkele garantie voor de toekomst. Voor de komende jaren kunnen ze immers niet zonder meer op dat soort meevallers rekenen. Bouwman: “Zonder die incidentele voordelen is het resultaat helemaal niet zo positief.”
Toch tekort
Bovendien zijn de verschillen tussen gemeenten groot. Want het totale resultaat mag dan positief zijn, zo’n dertig procent van de gemeenten had ook in 2020 nog een tekort. Daarnaast heeft ongeveer één op de vijf gemeenten nog altijd een te kleine financiële buffer, waardoor ze niet goed in staat zijn tegenvallers op te vangen. Met name gemeenten in Friesland, Groningen en Zeeland scoren slecht als het gaat om die financiële reserves. Nog altijd zorgen de uitgaven aan zaken als de jeugdzorg, uitkeringen en thuiszorg voor een grote druk op de gemeentebegrotingen.
Het is dan ook belangrijk dat rijk en gemeenten goede financiële afspraken gaan maken voor de lange termijn, adviseert BDO. Het nieuwe kabinet heeft grote ambities als het gaat om bijvoorbeeld woningbouw en klimaat. Om die te verwezenlijken, hebben zij de gemeenten hard nodig. Incidenteel geld is, zeker met het oog op die extra taken, niet genoeg, waarschuwen de accountants.
Lees ook:
Gemeenten boos op het nieuwe kabinet wegens voorgenomen bezuinigingen jeugdzorg
In de eerste week van het nieuwe kabinet dreigt direct een conflict over de jeugdzorg. Gemeenten zijn niet te spreken over de plannen in het regeerakkoord en dreigen alle gesprekken over de verbetering van de jeugdzorg te staken.
