ABN Amro gaat met excuses voor slavernijverleden verder dan andere Nederlandse banken

“Het huidige ABN Amro kan deze periode uit haar geschiedenis niet ongedaan maken. We beseffen dat dit onrecht uit het verleden ook na de officiële afschaffing van de slavernij heeft voortgeduurd. ABN Amro biedt haar excuses aan voor het handelen en de pijn die deze voorgangers in het verleden hebben veroorzaakt”, zegt topman Robert Swaak van de bank.

Een financiële compensatie biedt de bank niet, maar het concern wil wel meer actie ondernemen om sociale ongelijkheid tegen te gaan. Uit gesprekken met organisaties als het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden zou volgens ABN Amro zijn gebleken dat van nazaten van slaafgemaakten daar meer in zien dan een som geld, ook omdat het onduidelijk is wie dan zou moeten worden betaald.

Onderzoek

ABN Amro liet het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) onderzoek doen naar zijn slavernijverleden. Dat onderzoek heeft zich geconcentreerd op twee Nederlandse firma’s die na een lange geschiedenis van fusies en overnames deel zijn geworden van de huidige bank: Hope & Co en R. Mees & Zoonen. Van beide firma’s, die in de achttiende eeuw werden opgericht was al bekend dat ze omzet haalden uit slavernijgerelateerde activiteiten, maar de omvang daarvan was nog onduidelijk.

Die was groot, blijkt nu uit het onderzoek van het IISG. Hope & Co, aan het eind van de achttiende eeuw het grootste handelshuis van Nederland, was ‘een spil in het internationale slavernijsysteem’.

Hope & Co verstrekte leningen aan tientallen Caribische plantages, en bemoeide zich ook met de bedrijfsvoering daar. Uit archieven van de firma zelf blijkt dat het op die plantages regelmatig kwam tot protesten van slaafgemaakten. Ook vermeldingen van mishandeling van slaafgemaakten zijn daarin terug te vinden.

In negentiende eeuw raakte de firma financieel sterk betrokken bij slavernijactiviteiten in de zuidelijke Amerikaanse staten. De firmanten van Hope & Co blijken zich tot op het laatst te hebben verzet tegen afschaffing van de slavernij. Bewegingen die daarvoor streden werden afgedaan als een vorm van ‘vrome oplichterij’. En de uiteindelijke afschaffing van de slavernij was ‘een financiële ramp’.

Verzekering van slaafgemaakten

Mees & Zoonen was volgens het onderzoeksrapport minder groot in het slavernijtijdperk. De firma was veel kleiner dan Hope & Co, en haar betrokkenheid bij de slavernij minder direct, zeggen de onderzoekers. Investeren in plantages heeft Mees & Zoonen ook gedaan, in Suriname, maar het ging daarbij om relatief kleine persoonlijke investeringen van firmanten.

De rol van de firma sterkte verder: Mees & Zoonen regelde in de tweede helft van de achttiende eeuw minstens zestien keer de verzekering van slaafgemaakten aan boord van slavenschepen. Het ging hier om verzekeringen als van goederen, die onderweg verloren konden gaan. In de polissen werd nauwkeurig omschreven onder welke voorwaarden van de waarde van de lading van slavenschepen was gedekt.

De onderzoekers schatten dat de helft van alle verzekeringsactiviteiten op zee van Mees & Zoonen gerelateerd was aan slavernij. In negentiende eeuw verdiende Mees & Zoonen bovendien geld met dienstverlening aan de handel van door slaafgemaakten geproduceerde goederen, onder meer in Nederlands-Indië.

ABN gaat verder dan DNB

Door excuses aan te bieden gaat ABN Amro verder dan bijvoorbeeld De Nederlandsche Bank. De centrale bank bleek in het verleden op meerdere manieren betrokken bij slavernij, maar reflecteert nog op de conclusies van historici voordat er excuses komen. De Bank of England, de Britse centrale bank, bood in 2020 al wel excuses aan. Ook de steden Amsterdam, Rotterdam en Utrecht hebben excuses aangeboden voor de rol die ze hebben gespeeld bij slavernij.

Lees ook:

Vijf experts over de zin en onzin van excuses voor de slavernij

Autochtone Nederlanders zien weinig heil in excuses voor het slavernijverleden, waar vooral de Surinaamse en Antilliaanse gemeenschap om vraagt. Wat is de zin van excuses als het draagvlak zo gering is?