TaalTon den Boon
Taal kan een mijnenveld worden
Gisteren werd bekend dat Marieke Lucas Rijneveld zich terugtrekt als vertaler van de gedichten van Amanda Gorman, de Afro-Amerikaanse dichteres die vorige maand hier te lande bekend werd toen ze een mooi gedicht voordroeg bij de inauguratie van Joe Biden. Eerder deze week was ophef ontstaan over haar vertaalopdracht: Rijneveld is blank en critici vonden dat juist een dichter van kleur Gorman zou moeten vertalen. Voordat Rijneveld terugtrad had haar uitgever nog geprobeerd de kritiek te pareren: de vertaling zou op gevoeligheden worden getoetst door ‘sensitivityreaders’.
Zo maakte de sensitivityreader (letterlijk: gevoeligheidslezer) zijn entree in de Nederlandse letteren, al is het woord zelf al wel wat langer courant. Nederlandse kranten gebruikten het de laatste jaren soms in verband met de Angelsaksische filmwereld en letteren. Het werd daarom in 2019 als leenwoord opgenomen in Van Dale, met de omschrijving ‘iemand die een manuscript, filmscript e.d. vooraf doorleest op potentieel aanstootgevende of politiek gevoelige passages’.
Sensibiliteitskuiser
Waarschijnlijk komen er nu ook Nederlandse namen voor dit nieuwe beroep. Diversiteitscensor? Sensibiliteitskuiser? Misschien bedenkt iemand er wel een mooie metafoor voor. In het Frans is die er al. Daar heet de sensitivityreader een démineur éditorial. Aangezien démineur letterlijk mijnenveger betekent, zou je die Franse functienaam kunnen parafraseren als uitgeversmijnenveger. Het beeld daarachter is duidelijk: taal kan een mijnenveld worden, of is dat misschien al wel.
Sensitivityreaders kunnen op termijn trouwens forse invloed hebben op onze woordenschat. Ze kunnen woorden en uitdrukkingen die bij bepaalde groepen gevoelig liggen, openlijk in de ban doen of tersluiks doen verdwijnen. Dat gaat dan ten koste van de diversiteit van onze woordenschat. En dat is jammer.
In de rubriek Taal worden grammaticale geschillen, etymologische enigma’s en andere taaltwijfels voor u opgehelderd door Peter-Arno Coppen en Ton den Boon. Ook een taalvraag? Mail naar p.a.coppen@let.ru.nl of tdb@taalbank.nl.
